Een Juridische Basis voor de Energietransitie

De Energiewet (Wet van 20 december 2018) vormt de hoeksteen van de juridische herstructurering van het Nederlandse energiesysteem. Deze wet, grotendeels in werking getreden op 1 juli 2023, consolideert en moderniseert de verouderde Elektriciteitswet 1998 en Gaswet. Haar primaire doel is de implementatie van Europese richtlijnen (het "Schone energie voor alle Europeanen"-pakket) en de verwezenlijking van de nationale klimaatdoelstellingen uit de Klimaatwet.

Juridische structuur en nieuwe marktpartijen

De wet reguleert de gehele energieketen en introduceert een nieuw governance-model. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) fungeert als onafhankelijke toezichthouder, belast met het vaststellen van tarieven en handhaving. Een fundamentele wijziging is de erkenning van "energiegemeenschappen" als nieuwe juridische entiteiten. Burgers krijgen het expliciete recht zich te verenigen om energie lokaal op te wekken, consumeren, opslaan en verkopen. Dit creëert nieuwe contractuele relaties en legt een verplichting op aan netbeheerders om "non-discriminatoire" aansluiting te bieden aan deze nieuwe marktpartijen.

De afschaffing van salderen: Een beleidsmatige en juridische noodzaak

Een van de meest concrete gevolgen voor consumenten is de afbouw van de salderingsregeling. Deze maatregel, vastgelegd in de Energiewet, is geen willekeurige keuze maar vloeit voort uit drie juridische en beleidsmatige pijlers:

Eerlijke Kostenverdeling: Salderen wordt gezien als een onevenredig voordeel. De afschaffing beoogt een rechtvaardigere verdeling van vaste netkosten over alle verbruikers, in lijn met het "de-vervuiler-betaalt"-beginsel.

Stimuleren van Efficiëntie: Salderen biedt geen prikkel voor direct eigen verbruik of opslag. Door de vergoeding voor teruggeleverde stroom te verlagen naar het kale leveringstarief, wordt investeren in thuisbatterijen en slimme apparaten economisch aantrekkelijker. Dit vermindert de piekbelasting op het net, een cruciale publiekrechtelijke plicht van de netbeheerder.

Naleving van Europese Regels: De Europese Commissie beschouwt saldering als staatssteun. De overgang naar een transparantere terugleversubsidie voldoet beter aan de EU-richtlijnen.

Vanaf 2025 wordt salderen stapsgewijs afgebouwd, om in 2031 volledig te zijn vervangen door een terugleversubsidie. Dit is een vast, bij wet gegarandeerd subsidiebedrag per teruggeleverde kWh, dat negen jaar geldig is voor nieuwe aanvragers.

Conclusie: Een nieuwe juridische realiteit

De Energiewet markeert een paradigmaverschuiving. De consument verkrijgt een nieuwe juridische status: van louter afnemer naar potentiële producent, handelaar en lid van een energiegemeenschap. Elke rol brengt eigen rechten en plichten mee. De wet faciliteert hiermee de transitie naar een gedecentraliseerd, veerkrachtig en eerlijk energiesysteem, waarbij burgerinitiatief een wettelijk erkende en gefaciliteerde plaats krijgt. Het is de juridische blauwdruk voor de grootste verbouwing van Nederland sinds jaren.